2020нче елда Мамадышта үтәчәк җанисәпнең сораулары - 30

-Фазилә Гаязовна, чираттагы халык санын алуның үзенчәлеге нәрсәдә?

-Аның иң мөһим үзенчәлеге шунда ки, ул БМО халык санын алу проектының бер өлеше булып тора. Бу халык санын алу бөтен дөнья буенча, барлык цивилизацияле илләрдә уза. Һәм бу БМО дәрәҗәсендә беркетелгән. Һәм нәкъ менә хәзер без Бөтендөнья халык санын алуның чираттагы ун еллык раундына керәбез. Быел 28 ил исәпкә алуны үткәрә, ә киләсе елда тагын 50, шул исәптән Россия дә. 2020нче елда Бөтенроссия халык санын алу принципиаль яңа - мультиканаль форматта узачак.

- Яңа форматны җентекләбрәк аңлатып китегез инде.

- Беренчедән, киләсе елның 1-25нче октябрендә идентификация һәм аутентификациянең бердәм системасында (ЕСИА) стандарт исәп язмасы булган илнең теләсә кайсы кешесе “дәүләт хезмәтләре“ порталында “Халык санын алуны узарга“ хезмәтен сайлап, мөстәкыйль рәвештә интернет-исәпкә алу уза алачак. Шул ук вакытта электрон анкетаны үзеңә генә түгел, гаилә әгъзаларына да тутырырга була. Интернет-исәпкә алуны шулай ук күпфункциональ үзәкләрдә дә узарга мөмкин. Онлайн җавап бирүне кайбер үзенчәлекләр (сорауны ачыклаучы фикерләр һәм аңлатмалар) ярдәмендә тутыру бик җайлы. Онлайн-җанисәпнең һәр катнашучысы санлы код алачак. Аны исәпкә алучыга хәбәр итү шарт.

4нче октябрьдән 27нче октябрьгә кадәр халык санын алу традицион формада да барачак: планшетлар белән исәпкә алучылар фатирларны һәм йортларны йөреп чыгачак һәм интернет-исәпкә алуда катнашмаган ил кешеләреннән сораштырачак. Исәпкә алучылар махсус экипировкадан йөри. Махсус таныклыклары бар. Моннан тыш, төрле сәбәпләр аркасында үз фатирларына исәпкә алучыларны кертергә теләмәгән кешеләр мөрәҗәгать итә ала торган махсус стационар участоклар эше оештырылачак. Җанисәп финалында, 2020 елның 28-31нче октябрендә, торак биналарның 10 процентына контроль тикшерү уздырылачак.

• Исәпкә алу кәгазендә ниндирәк сораулар бар?
• Ул сораулар  исемлеге “Бөтенроссия халык санын алу турында“гы закон белән, ә исәпкә алу бите бланклары формалары Россия Хөкүмәте тарафыннан расланган. Электрон һәм кәгазь исәпкә алу битләре тулысынча тәңгәл килә. Илдә даими яшәүчеләргә 30 сорау бирәчәкләр. Ә вакытлыча яшәүче чит ил кешеләренә һәм кунакларга – җиде. 2010 елгы исәпкә алу белән чагыштырганда, кайбер мәсьәләләрнең формулировкалары төзәтелде һәм тулыландырылды. Яңалыкларның берсе - халыкның рус һәм башка телләрне белү дәрәҗәсе белән генә түгел, ә аларны көндәлек тормышта актив куллануы белән дә кызыксыналар. Бу мәгълүматлар белем бирү программаларының нәтиҗәлелеген, милли мәктәпләргә ихтыяҗ дәрәҗәсен бәяләргә, шулай ук мәдәни инициативаларга ярдәм итүнең өстенлекле юнәлешләрен билгеләргә мөмкинлек бирәчәк. Шулай ук эш белән тәэмин итү һәм эшсезлек турындагы сораулар блогы да яңартылды. Шуны да билгеләп үтәргә кирәк, исәпкә алу кәгазендә керем күләме турында сорау юк. Эш бирүчене атау да таләп ителми. Статистикачыларны бары тик акча чыганагы гына кызыксындыра. Мәсәлән, “хезмәт хакы“ яки “пенсия“ өстәмә детальләрсез, һәм документаль раслауларсыз тутырыла. Моннан тыш, элеккеге яшәү урыны турында мәсьәлә барлыкка килде, ул соңгы вакытта гына түгел, ә алдагы унъеллыкта да актив миграцияне исәпкә алырга мөмкинлек бирә. Законнарда кабул ителгән төзәтмәләр аркасында мәгариф турындагы мәсьәләләр блогында үзгәрешләр булды. Мәсәлән, “мәктәпкәчә белем бирү“ графасы өстәлә, ә “урта белем“ графасы “квалификацияле эшче, хезмәткәр“ һәм “урта буын белгече“ пунктларына бүленгән.
• - “Бөтенроссия халык санын алу-2020“нең беренче нәтиҗәләре кайчан билгеле булачак?

• 2020нче елның декабрендә. Росстат “Җанисәп – 2020“нең башлангыч нәтиҗәләрен 2021нче елның февралендә ясаячак, ә ахыргы нәтиҗәләр 2021-2022нче еллар дәвамында билгеле булачак. Халык санын исәпкә алу - ул халык турында уникаль мәгълүмат алуның бердәнбер ысулы, милли һәм тел составы, мәгариф дәрәҗәсе, миграция, факттагы никах структурасы, реаль торак шартлары турында мәгълүмат алу. Ягъни, нәтиҗәләр буенча без Россия җәмгыятенең торышын төгәлрәк тасвирлый алабыз. Бу барлык дәүләт статистикасын калибрлау, ул барлык дәрәҗәләрдә: муниципаль һәм региональ дәрәҗәләрдә карарлар кабул итүнең нәтиҗәлелеген арттырырга мөмкинлек бирәчәк. Шуңа күрә аңа бик җитди карап, барыбыз да актив катнашып, оешкан төстә уздырып җибәрергә кирәк.
• Әлбәттә. Без газетабыз битләрендә бу темага янәдән әйләнеп кайтырбыз әле. Әңгәмәгез өчен зур рәхмәт.

Әңгәмәдәш – Алсу Спиридонова.

Бу - мөһим!

Халык санын алу беренче тапкыр Россия империясендә 1897нче ел башында үткәрелә. Аннары совет чорында: 1920, 1923, 1926, 1939, 1959, 1970, 1979 һәм 1989чы елларда. Россия Федерациясендә халык санын алу өченче тапкыр узачак: алдагылары 2002 һәм 2010 елларда булган. Һәр халык санын алу-демографик, икътисади һәм социаль мәгълүматларның зур массивы, алар нигезендә һәрвакыт дәүләтне үстерү буенча стратегик карарлар кабул ителә.